Uzmanlar Türkiye'nin haklılığında hemfikir

Türkiye'nin hava sahasını ihlal eden savaş uçağını düşürmesi konusunda görüş bildiren uzmanlar, Türkiye'nin uluslararası hukuk ve angajman kuralları açısından haklılığına vurgu yaptı.

Türk hava sahasını ihlal eden savaş uçağının düşürülmesi konusunda görüş belirten uzmanların, Türkiye'nin haklılığı ve eyleminin uluslararası hukuka uygun olduğu noktasında hemfikir oldukları görüldü.

10 kez uyarılmasına karşın Türk hava sahasını ihlal ettiği gerekçesi ile angajman kuralları gereği dün düşürülen savaş uçağıyla ilgili olarak, ABD'nin NATO eski Daimi Temsilcisi Ivo Daalder, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Bu olay beklenen bir hadiseydi. Rusya'nın yalnızca Suriye'de değil, NATO'nun kapsadığı bölgelerin etrafında kullandığı askeri güç düşünüldüğünde, bir gün böyle bir olayın yaşanması kaçınılmazdı" dedi.

NATO'nun, üyelerini korumaya her şartta hazır olduğunu Rusya'ya açık bir şekilde göstermesi gerektiğini kaydeden Daalder, "Hava sahasına yönelik ihlallerle ilgili Rusya'yı defalarca uyaran Türkiye, uçağı düşürmekte tamamen haklıydı" diye konuştu.

Aynı zamanda Chicago Küresel İlişkiler Konseyi'nin başkanlığını yürüten Daalder, ittifakın Rusya'yla aynı masaya oturup gelecekte benzer olayların yaşanmaması için yollar arama konusunda istekli olduğunu beyan etmesi gerektiğini belirterek, "Odak noktasının bu olması gerektiğini düşünüyorum. Odak noktası, Moskova'dan gelen gerilim artırıcı açıklamalar olmamalı" ifadelerini kullandı.

ABD'nin de başta müttefiki Türkiye olmak üzere NATO'ya üye her ülkenin güvenliğine yönelik taahhüdünün arkasında durması gerektiğini ifade eden Daalder, "ABD, diğer NATO üye ülkeleriyle birlikte ve mümkünse NATO-Rusya Konseyi çatısı altında, benzer olayların tekrarlanmasını engelleyecek prosedürlerin geliştirilmesi için Rusya ile görüşmeye hazır olmalı" dedi.

Uluslararası kamuoyu bilgilendirildi

Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA) Washington Ofisi'nin Genel Koordinatörü Dr. Kadir Üstün, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye'nin angajman kuralları çerçevesinde düşürdüğü savaş uçağına ilişkin uluslararası hukuk ilkelerine vurgu yaptı.

"Türkiye'nin bu konuda uluslararası hukuka uygun davrandığı açık. İlk andan itibaren Türkiye, uluslararası kamuoyunu olayın detaylarıyla ilgili bilgilendirdi ve askeri angajman kurallarına uygun davrandığını belgeledi" diyen Üstün, Rusya'nın Suriye'de hava operasyonları düzenlemeye başlamasından beri yaptığı ihlallere son vermediğini ve Türkiye'nin uyarılarına rağmen sınır ihlallerine devam ettiğini anımsattı.

Üstün, söz konusu olayın Türk-Rus ilişkilerini ne yönde etkileyebileceği yönündeki soruyu ise şöyle cevapladı:

"Kısa vadede tansiyon yükselebilir. Zira [Rusya Dışişleri Bakanı] Lavrov Türkiye gezisini iptal etti, Rus vatandaşlarına Türkiye'ye gitmemelerini tavsiye etti. Rus ve Türk askerleri arasındaki iletişim de durduruldu. Rusya bundan sonra gerilimi tırmandırmaya karar verirse sınır yakınındaki Türkmenler ve Türkiye'ye yakın gruplara saldırılarını artırabilir. Daha fazla sınır ihlalleriyle Türkiye'nin tahammül sınırlarını da zorlamaya devam edebilir. İki tarafın ortak çıkarları dikkate alındığında kriz boyutlarına varılmadan bir ortak nokta bulunması mümkün olabilir ancak kısa vadede gerginliğin devam etmesi daha muhtemeldir."

Üstün, olayın hemen ardından Türkiye'nin kendini savunma hakkına vurgu yapan ABD ve NATO'nun açıklamalarına ilişkin ise, Batı'nın uzun süredir Suriye konusunda Rusya ile karşı karşıya gelmekten imtina ettiğini belirtti.

Üstün, ABD'nin DAEŞ'e karşı Rusya ile muhtemel bir işbirliği ümidi içinde olduğuna işaret ederek, "Dolayısıyla Viyana sürecine halel gelmemesi için Türkiye'yle Rusya arasındaki gerginliğin giderilmesini tercih edecektir. Rusya'yla tansiyon artarsa NATO Türkiye'yi destekleyecektir. Ancak batıdan Türkiye'nin durumu daha sorunlu hale getirdiği yönünde eleştiriler de gelebilir” diye konuştu.

"Türkiye’nin kuralları böyle zamanlar için var"

Öte yandan, Washington merkezli düşünce kuruluşu Atlantik Konseyi'nin Refik Hariri Ortadoğu Merkezi Kıdemli Uzmanı Aaron Stein, Türkiye'nin daha önce de defalarca hava sahası ihlallerinde bulunan Rusya'ya angajman kurallarını açık bir şekilde ortaya koyduğunu, uçağın düşürülmesinin de buna uygun bir eylem olduğunu kaydetti.

Rusya-Türkiye ilişkileri üzerine düzenlenen bir telekonferansta açıklamalarda bulunan Stein, "Bu olay Ankara’nın bundan sonra kuralları konusunda ciddi olacağını ve Türk Hava Kuvvetleri'nin üstün kabiliyetini ortaya koydu" dedi.

Stein, "Türkiye’nin kuralları böyle zamanlar için var. Ankara, Türk hava sahasının Ruslar tarafından daha önce defalarca ihlal edilmesinin ardından hava sahasını koruyacağını çok net şekilde ortaya koydu ve bugün de bunu yaptılar" ifadelerini kullandı.

Olayın Bayırbucak Türkmenlerine son dönemde yapılan saldırılardan bağımsız düşünülemeyeceğini öne süren Stein, Rusya'nın Türkmen bölgelerine yönelik artan hava operasyonlarının, Esed rejimini açıkça desteklediğine bir kanıt olduğunu belirtti.

Olayın ardından Pentagon’un yaptığı açıklamaların Türkiye'nin beklediği tonda olmadığını kaydeden Stein, "Olayın detayları belli olmadan yapılmaması daha uygun olurdu" diye konuştu.

Atlantik Konseyi Brent Scowcroft Uluslararası Güvenlik Merkezi Direktörü Barry Pavel de, Pentagon'un olayın Rusya ve Türkiye arasında geçen ve ABD'yi ilgilendirmeyen bir mesele olduğuna yönelik açıklamasını eleştirdi.

Pentagon'un tepkisinin doğru tonda olmadığını dile getiren Pavel, "Bu tepki çok erkendi ve müttefikimiz Türkiye'ye yeterli destek ve kararlılığı göstermedi. Bence, Pentagon'un bu açıklaması garipti ve zamanlama olarak yanlıştı" dedi.

Pavel, Suriye iç savaşının karmaşık denklemi göz önüne alındığında benzer hadiselerin tekrar yaşanma ihtimalinin yüksek olduğunu öne sürerek, "Bu nedenle, ABD'nin NATO ve uluslararası koalisyonun lideri olarak devreye girmesi ve Ruslar, Türkler ve diğerleriyle görüşerek bu tür gereksiz gerginliklerin elden geldiğince önlenmesini sağlaması gerekiyor. Bu nedenle ABD’nin kesinlikle Pentagon’un açıklamasının tersine davranmasını öneriyorum. Bu, ABD’yi ilgilendiren bir olay ve ABD liderliğini doğru yer ve zamanda göstermeli" ifadelerini kullandı.

Muhabir: Mustafa Çağlayan,Gülbin Yıldırım,Hakan Çopur