Tunus'da Hükümet Kurma Girişimleri

Timealem Haber Merkezi / Rabia Turhan (AKEM Araştırmacısı)

El-Cemli, hükümetin düşmesi akabinde yaptığı açıklamada “Tunus, dünyada parlamento tarafından güvenoyu alamayan ilk hükümet değil. Ben bu durumu bir başarısızlık olarak değil Tunus için bir başarı olarak görüyorum. Şahsi olarak vicdanım rahat bir şekilde özel hayatıma dönüyorum. Ülkem için tam bir dürüstlükle çalıştım. Tunus için ve özgürlük ve adalet ile karakterize edilen Tunus halkı için daha iyi bir gelecek için umudumu yeniliyorum” ifadelerinde bulundu. Nahda Hareketi ise Cumhurbaşkanı Kays Said’in gerekli görüşmelerden sonra en yetkin kişiyi hükümet kurmak için görevlendireceğine inandığını, başarı koşullarını karşılayan, Tunusluların isteklerini yansıtan ve çevresinde güçlü siyasi kemer oluşturan her ulusal figürle olumlu etkileşime hazır olduğunu ifade etti. Demokratik Blok başkanı Ghazi Al-Shawashy basına verdiği demeçte: "Cumhurbaşkanı siyasi partilere tecrübeli, karizmatik ve belirli bir proje sahibi güçlü bir siyasi figür üzerinde anlaşmak için danıştıktan sonra en yetenekli kişiyi seçecek." ifadelerinde bulundu.

Hükümetin kurulması için yeterli çoğunluğun oluşturulamaması hasebiyle Anayasanın 89.maddesi uyarınca Cumhurbaşkanı Kays Said’in on gün içerisinde yeni hükümetin kurulması için birini görevlendirmesi bekleniyor. Görevlendirdiği kişinin de hükümeti kuramaması durumunda ülkede yeni bir seçim gerçekleşecek.

Partilerin Cumhurbaşkanı Kays said’e hükümeti kurma görevi için önerdiği isimlerde öne çıkan isim ise Yusuf Şahid hükümeti Kalkınma, Yatırım ve Uluslararası İşbirliği Bakanı Fadıl Abdu’l-Kafi.

Tunus’ta 14 Ocak 2011 Zeynelabidin Bin Ali hükümetinin yıkılmasından günümüze kadar geçen yaklaşık 10 yılda 10 hükümet kuruldu. Yeni kurulacak hükümet devrim sonrası kurulan 11’inci Hükümet olacak. İlk iki hükümet 2011 Ocak ve Şubat aylarında Muhammed Gannuşi liderliğinde, üçüncü hükümet 2011 mart ayından aynı yılın sonuna kadar Baci Kayd Es-Sibsi liderliğinde, dördüncü hükümet 2011 aralık ayından 2013 mart ayına kadar Nahda eski genel başkanı Hamadi el-Cibali liderliğinde, beşinci hükümet 2013 mart ayından 2014 ocak ayına kadar Hamadi el-Cibali hükümeti İçişleri Bakanı ve Nahda Hareketinde öncü bir lider olan Ali el-Ariz liderliğinde, altıncı hükümet 2014 yılında Ali el-Ariz hükümeti  sanayi bakanı Mehdi Cuma liderliğinde, yedinci ve sekizince hükümet 2015-2016 yılları arasında Habib es-Sayd liderliğinde, dokuzuncu ve onuncu hükümet 2016-2019  yılları arasında Nida Tunus partisi lideri Yusuf Şahid liderliğinde kuruldu.

Hükümetin kurulması konusundaki Nahda Hareketinin başarısızlığı Tunus Meclisinde yer alan partilerin ideolojik farklılıkları ve heterojenliği, partilerin milletvekili sayılarının yakın olması, Nahda Hareketi’nin ve hareketin lideri Raşid Gannuşi’nin yıllar içinde azalan popülaritesi, uygulanan politikalar ve El-Cemli hükümetine olan karşıtlık olarak değerlendirmek mümkündür.

2011 Tunus Devrimi sonrası geçilen çok partili sistem içerisinde gerçekleşen parlamento seçimlerinin sonuçlarını göz önüne alırsak Nahda Hareketinin gerçekleşen her seçimde büyük taraftar kitleleri kaybettiği göze çarpmaktadır. 2011-2019 yılları arası taraftarlarının yaklaşık %70’ini kaybeden Nahda Hareketi, halk tarafından devrimin hedeflerine sahip çıkmamakla suçlanmaktadır. Ayrıca bugün hareket içinde ciddi görüş ayrılıkları, iç çekişmeler yaşanmakta ve hareket içinde önemli konumlarda olan kişilerin istifaları gündemde yer almaktadır.

2019 parlamento seçim sonuçlarında partilerin yakın oranlarda yer edinmesi koalisyonun kurulmasını zorlaştırmıştır. El-Cemli’nin hükümeti kurma görevinde yaşadığı zorluk, görüşme içerisinde olduğu siyasi ve ideolojik olarak yakın partilerin kabulü zor istekleridir. Muhammed Abbo’nun liderliğindeki “Demokratik Akım Partisi” koalisyona katılma şartı olarak İçişleri, Adalet ve İdari Reform bakanlıklarını talep ederken, “Halk Hareketi” hükümet başkanının seçimlerde lider olan parti tarafından değil cumhurbaşkanı tarafından seçilmesini talep etmiştir. Koalisyona ortak olabilecek olan “Tunus’un Kalbi partisi” ile parti liderine karşı bulunan yolsuzluk şüphesi sebebiyle ortaklık sağlanamazken, Abir Musa liderliğindeki “Özgür Anayasa partisi” siyasi geçmişinde Bin Ali’nin partisine olan yakınlığı sebebiyle koalisyona ortaklığı konuşulmamıştır.

10 Ocak 2020 tarihinde gerçekleşen oylama öncesinde Tunus’un Kalbi Partisi (38 vekil), Çok Yaşa Tunus Partisi (14 vekil), Demokrat kitle (41 vekil), Ulusal Reform Partisi (15 vekil), Özgür Anayasa Partisi (17 vekil) ve 9 bağımsız vekil El-Cemli hükümetine katılmayacaklarını açıklamıştı. El-Cemli hükümeti Nahda Hareketi (52+2 vekil) ve Onur Koalisyonu Partisi (21 vekil) tarafından desteklendi

Nahda’nın başarısızlığının bir diğer nedeni hükümeti kurmak için siyasi ve sosyal (İşçi Sendikası) çevrelerin çekincelerini belirtmelerine rağmen El-Cemli’yi hükümeti kurmakla görevlendirmesidir. El-Cemli’nin bağımsızlığından, Nahda hareketine olan bağlılığının olup olmadığından ve zıt kutupları, entegre bir siyasi proje etrafında toparlama gücünden kuşku duyulması sebebiyle onun, Nahda tarafından aday gösterilmesi siyasi tarafların büyük çoğunluğu için kabul edilemez bir duruma dönüşmüştür. Buna ek olarak El-Cemli, bakalorya sahibi olmaması ilmi yeterliliği açısından da eleştirilmektedir.

Ayrıca El-Cemli’nin oluşturduğu hükümet yapısı, parlamento üyeleri tarafından açık bir çalışma programına sahip olmaması, bazı üyeleri hakkında var olan yolsuzluk şüpheleri gibi sebeplerle yaygın eleştirilerle karşı karşıya kalmıştır. Bu konu da Ulusal Reform Bloğu Başkanı Hassouna Al-Nasfi: "Hükümet yapısındaki çok sayıda kişi için yeterlilik koşulu yok ve atadıkları kişilerde kendilerine verilen sorumluluklarda deneyim ve eğitim sahibi olmayan insanlar var. Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu, atanması gerçekleşen bir grup hakkında yolsuzluk şüphelerini kanıtladı” ifadelerinde bulundu.

Siyasi aktivist Muhammed Hedye, Nahda Hareketi’nin El-Cemli gibi tanınmayan birini görevlendirerek en başından beri hükümeti kurma konusunda edindiği yolun zayıf olduğunu ve hükümetin düşürülmesinin şaşırtıcı bir durum olmadığını, Nahda’nın hükümeti kurma konusunda başarılı ve açık bir vizyon inşa etmediğini ifade etti.

Kays Said’in görevlendireceği kişinin tüm partilerin çıkarlarını gözetmesi gibi bir durum yaşanamayacağından partilerin tarafgir şartlarından vazgeçmemeleri ve uzlaşmaya yaklaşmamaları halinde erken seçim Tunus için kaçınılmaz bir durumdur.

Ayrıca bugün el-Cemli hükümetinin kurulamaması başarısızlığının ardından Gannuşi’nin, Erdoğan ile görüşmesi muhalif partilerin tepkisine sebep olmakta ve Gannuşi’nin meclis başkanlığından düşürülmesi siyasi çevrelerce tartışılmaktadır.