Suudi Arabistan BAE ile ittifak�n�n bedelini �d�yor
Siyasi, ekonomik ve askeri alanlarda zor bir d�nemden ge�en Suudi Arabistan, gen� Veliahd bin Selman d�neminde BAE ile kurulan ve her defas�nda Riyad'�n aleyhine sonu�lar veren ittifak�n a��r bedeli ile kar�� kar��ya.
Suudi Arabistan, Muhammed bin Selman’�n veliahtl���n�n dördüncü y�l�na girerken Birle�ik Arap Emirlikleri (BAE) ile yapt��� stratejik ittifak do�rultusunda izledi�i siyasi, ekonomik ve askeri alanlardaki yanl�� politikalar�n faturas�n� ödüyor.
Orta Do�u’nun ve Körfez’in en zengin ülkesi Suudi Arabistan �u günlerde siyasi, ekonomik ve askeri alanlarda zor günlerden geçiyor. Dünyan�n en fazla petrol ihraç eden ve y�ll�k bütçesi 300 milyar dolar civar�nda olan bir ülke bugün kemer s�kma politikalar� aç�kl�yor, kamu harcamalar�nda k�s�tlamalara gidiyor, merkez bankas�ndaki dolar rezervini azalt�yor ve baz� yat�r�m projelerini ask�ya al�yor. Bu kararlar� sadece yeni tip koronavirüs (Kovid-19) ve dü�en petrol fiyatlar�n�n yol açt��� gelir kay�plar�yla aç�klamak mümkün de�il.
Çok bel ba�lanan G-20 zirvesi faaliyetlerinin salg�n engeline tak�lmas�, Rusya’yla girilen petrol inatla�mas�n�n a��r maliyeti ve Libya’da darbeci Hafter’in me�ru hükümet kar��s�nda hezimete u�ramas� genç veliahd�n yönetimini ve BAE ile ili�kilerini iyice sorgulan�r hale getirdi.
Genç veliahd�n karnesindeki zay�f notlar�n sorumlusunun kendisi kadar Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Zayid ile kurdu�u yak�n ili�ki oldu�unu söylersek mübala�a etmi� olmay�z. Bizzat BAE’nin yönlendirmesi ve te�vikiyle M�s�r’daki darbe, Yemen sava��, Katar krizi ve Libya gibi birçok sürece diplomatik, askeri ve ekonomik olarak müdahil olan Riyad, her seferinde Abu Dabi’nin sahadan çekilmesinin ve kendisini yaln�z b�rakmas�n�n bedelini ödüyor.
Suudi Arabistan özellikle Kral Fahd dönemindeki uzla�mac� rolüne art�k geri dönmeli, bölgesel politikalar�nda hep me�ru yönetimlerin yan�nda yer alan Türkiye ile dengeli bir ili�ki içine girerek mevcut süreci tersine çevirmenin yollar�n� aramal�d�r.
Arap Bahar� kayg�land�rd�
Suudi Arabistan gibi önemli bir ülkenin BAE ile girdi�i ve kendisini ikincil plana atan ittifak�n ba�lang�c�n�, 2010 sonunda Tunus’ta ba�lay�p di�er bölge ülkelerine yay�lan Arap Bahar�na götürebiliriz. Otoriter bir yönetim anlay���na sahip iki ülke de olaylardan kayg� duydular ve birlikte mücadele karar� ald�lar. Kral Abdullah o dönem baz� Suud kentlerinde patlak veren gösterilerin önünü kesmek için kesenin a�z�n� açm��, i�sizlere ve yoksul kesime yakla��k 29 milyar dolarl�k bir ödenek ay�rm��, kad�nlara yerel seçimlerde seçme-seçilme ve �ura Meclisi’nde yer alma haklar� tan�d���n� aç�klam��t�.
O tarihten itibaren BAE ile Suudi Arabistan Arap Bahar�n�n ba�ar�l� oldu�u ülkelerde kar�� devrimlerin sponsorlu�una soyundular ve ne yaz�k ki M�s�r’da demokratik seçimlerle iktidara gelmi� ilk cumhurba�kan� merhum Muhammed Mursi’yi 3 Temmuz 2013’te askeri darbeyle ala�a�� etmeyi ba�ard�lar. Sonraki süreçte ayn� kirli i�birli�inin örneklerini Yemen, Libya, Sudan, Somali ve Tunus ba�ta olmak üzere birçok ülkede sürdü�ünü görüyoruz.
Genç veliahd�n tüm kararlar�nda BAE izi var
Muhammed bin Selman’�n 21 Haziran 2017’de babas� taraf�ndan veliaht olarak seçilmesiyle birlikte BAE ile i�birli�inin güçlendi�ini gözlemliyoruz. Veliaht Prens bin Selman’�n ABD Ba�kan� Donald Trump taraf�ndan benimsenmesi konusunda Abu Dabi veliahd�n�n büyük çaba harcad��� Bat� medyas�nda s�kl�kla ifade edildi. Sonras�nda yabanc� dan��manl�k �irketlerine de devasa paralar harcanarak büyük bir medya çal��mas� içinde genç veliahda yerel, bölgesel ve uluslararas� alanda karizma kazand�r�lmaya çal���lm�� ve Bat� medyas� taraf�ndan dünyan�n en etkili liderleri aras�nda gösterilmi�ti.
Esas�nda Arap Bahar� d���nda Veliaht Prens bin Selman’�n 2030 vizyonu, askeri operasyonlar�, siyasal �slam’a yönelik sava�� ve Suudi toplumunun muhafazakâr yap�s�na yönelik müdahalelerinde de BAE izlerini görmek mümkün. BAE maddi imkânlar�n� genel olarak Arap ülkelerinin içi�lerine yönelik müdahaleler planlamak için kullan�yor ve bu i�e de Suudi Arabistan’dan ba�lad���n� söyleyebiliriz.
Bin Selman destek rüzgar�n� arkas�na alarak ülkenin petrol d���ndaki gelirlerini çe�itlendirmeyi amaçlayan Vizyon 2030’u ba�latt�. Bu kapsamda turizm ve e�lence sektörüne yat�r�m yapmak için Neom gibi 500 milyar dolarl�k devasa bir projeyi ba�latt�, madencilik ve savunma sanayisi gibi sektörlere yöneldi ve yabanc� yat�r�mc�y� ülkeye çekmek için farkl� projelerin start�n� verdi. Hatta umre ve hac gelirlerini de Vizyon 2030 kapsam�na alarak bu alandaki vize k�s�tlamalar�n� esnetme ve y�ll�k hac� say�s�n� kademeli olarak art�rma yoluna gitti. Gelir kalemlerini art�rmak ad�na bir de “E�lence Kurumu” ihdas etti.
Bin Selman-Bin Zayid yak�nla�mas�n�n ba� mimar� Türki Dahil
Bin Selman-Bin Zayid yak�nla�mas�n�n ba� mimarlar�ndan ve �u an Suudi Arabistan’�n Abu Dabi Büyükelçili�i görevini yürüten Türki Dahil geçti�imiz �ubat ay�nda ç�kan “Mü�terek Sorunlar I����nda Suudi Arabistan-BAE �li�kileri” adl� son kitab�nda iki ülke ili�kilerini birkaç ba�l�k alt�nda de�erlendiriyor, iki devletin siyasi ve toplumsal aç�lardan ittifak içinde bulunmas�n�n öneminden bahsediyor. �ki ülke aras�ndaki co�rafya, sosyoloji, tarih ve lisan benzerli�inin bölgesel konularda aralar�nda olmas� gereken koordinasyonu bir yöntem haline getirdi�ini dile getiren Dahil, bu ittifak�n sadece ç�karlarla aç�klanamayaca��n� ve tarihi gerçekliklere dönü� olarak telakki edilmesi gerekti�inin alt�n� çiziyor.
Büyükelçilikten önce Suud sermayeli Al Arabiya televizyonunun genel müdürlü�ünü de yapm�� olan ve Bin Selman ile Bin Zayid aras�nda adeta bir köprü görevi gören Dahil, BAE’nin Arap ülkeleri baz�nda Suudi Arabistan’�n en büyük ticari orta�� oldu�una i�aret ettikten sonra sözü a��r�l�k ve terörle mücadele alan�ndaki i�birli�ine getiriyor. Yemen ve Afrika Sahil bölgesindeki müdahaleleri “terörle mücadele” ba�l��� alt�nda de�erlendiren Dahil, Arap-�slam-ABD zirvesinde Uluslararas� A��r�l�k Dü�üncesiyle Mücadele Merkezinin kurulmas�n�n önemine de�iniyor ve iki ülke medyas� aras�ndaki sa�lam ili�kilerin alt�n� çiziyor. Türkiye ve Katar’a yönelik medya üzerinden yürütülen kara propaganda ve dezenformasyon yay�nlar�nda bu i�birli�inin katk�s� büyük.
Ara�t�rma merkezlerine biçilen rol
Ara�t�rma alan�na harcanan paralar Arap devrimlerine kar�� olan bu iki devletin çabalar�nda büyük bir yere sahip. Ara�t�rma Merkezleri üzerinden lobi çal��malar� yürüten bu iki ülke �slami ak�mlar� terörle ba�da�t�rmay�, kendi bak��lar�na uygun dini, siyasi ve toplumsal yakla��mlar� ön plana ç�karmay� amaçlad�lar. Söz gelimi Dahil taraf�ndan 2007’de kurulan Al Mesbar Ara�t�rma Merkezi, siyasal �slami hareketleri ve dini hareketleri incelemekle birlikte BAE’nin �slami hareketlere yakla��m�n� temel hareket noktas� olarak ald�. Ayr�ca bu merkezler diyalog ve ho�görü kültürünün önemini vurgulamakta, �slam’�n küreselle�mesi, “siyasi olmayan” temellerine döndürülmesi ve bireysel dindarla�ma söylemini ve dü�üncesini yaymaya çal���yorlar.
Zaten genç veliaht da yabanc� medya kurulu�lar�na kad�n haklar�nda ataca�� ad�mlardan, “�l�ml� �slam’a” dönme ve dini a��r�l�kla mücadele etme planlar�ndan bahsederek Bat�l� ülkelere �irin görünmeye çal��t�. Suudi Arabistanl� kad�nlar�n araç kullanmas�na, futbol stadyumlar�na girmesine ve maratonlara kat�lmas�na izin verirken dini a��r�l�kla mücadele ve �l�ml� �slam vaadi alt�nda okullardaki müfredatlar�n içeri�inde de�i�ikliklere gitti, toplumun ve özellikle gençlerin sevdi�i alimleri, aralar�nda kad�nlar�n da bulundu�u insan haklar� aktivistlerini ve kanaat önderlerini cezaevine att�.
Saray darbesinin istihbarat� Bin Zayid’den
Bin Selman’n�n amcas� Ahmed bin Abdülaziz ve kuzeni Muhammed bin Nayif’i tutuklatma gerekçesinin “darbe giri�imi” oldu�u ve bu istihbarat�n bizzat Muhammed bin Zayid’den geldi�i iddias� Bat� medyas�nda s�kl�kla dile getirildi. Bin Selman tam bir paranoya içine girerek ve ülkeyi bir korku cumhuriyetine dönü�türerek bu isimleri “büyük ihanet suçlamas�yla” tutuklatt�. Daha çiçe�i burnunda bir veliahtken Kas�m 2017’de “yolsuzlukla mücadele” ad� alt�nda aralar�nda Kral Abdullah’�n o�lu Mutab’�n ve Suudi milyarder Prens Velid bin Talal’�n da oldu�u onlarca prensi ve bakan� haftalarca bir otelde tutarak gözalt�na ald�, servetlerinden büyük ölçüde vazgeçmeleriyle sonuçlanan gizli pazarl�klar�n ard�ndan serbest b�rakt�.
Ka��kç� cinayeti dönüm noktas� oldu
Suudi gazeteci Cemal Ka��kç�’n�n dünyan�n gözü önünde ülkesinin �stanbul ba�konsoloslu�unda 2 Ekim 2018’de Bin Selman’�n adamlar� taraf�ndan öldürülmesi, genç veliahd�n liderli�ini ve olu�turulmaya çal���lan karizmas�n� yerle bir eden bir dönüm noktas� oldu. Bu cinayetle uluslararas� alanda me�ruiyeti büyük bir darbe alan Bin Selman, yabanc� yat�r�mc�lar�n ülkeden kaçmas�yla planlad��� ekonomik projeleri de hayata geçiremedi.
Dünyan�n Kovid-19’la mücadele etti�i süreçte Suudi Arabistan’dan tutuklama, cinayet ve ölüm haberlerinin ard� arkas� kesilmedi. Geçen Nisan ay� ba��nda Neom Projesi için evini tahliye etmeye kar�� ç�kan Abdurrahim el-Huveyti’nin evinin önünde güvenlik güçlerince öldürülmesi, Ramazan ay� ba��nda da merhum Ka��kç�’n�n Suudi Arabistan’�n Nelson Mandela’s� diye methetti�i insan haklar� savunucusu Abdullah el-Hamid’in yedi y�ld�r bulundu�u cezaevinde t�bbi ihmalkarl�ktan vefat etmesi büyük tepkilere yol açt�. Çok bel ba�lanan G-20 zirvesi faaliyetlerinin salg�n engeline tak�lmas�, Rusya’yla girilen petrol üretimi inatla�mas�n�n a��r maliyeti ve Libya’da destekledikleri darbeci General Halife Hafter’in ülkenin me�ru hükümeti kar��s�nda hezimete u�ramas� genç veliahd�n yönetimini ve BAE ile ili�kilerini iyice sorgulan�r hale getirdi.
Abu Dabi Riyad’� hep yaln�z b�rakt�
Gerçekten de BAE ile kurulan stratejik ittifakta zararl� ç�kan taraf�n hep Suudi Arabistan oldu�unu görüyoruz. Abu Dabi, Riyad’� tahakküm alt�na ald��� kararlar�n�n hiçbirinde sonuna kadar arkas�nda durmad�, ç�kan ilk pürüzde kendisini geri çekerek yaln�z b�rakt�.
Yemen’de Mart 2015’te Suudi Arabistan liderli�inde Husilere kar�� aç�lan sava�a BAE ön ayak olmu�tu ancak daha sonraki süreçte askerlerini sahadan çeken BAE Suudileri yine yaln�z b�rakt�. Çekilme Riyad’�n raz� olaca�� bir düzenleme yap�lmaks�z�n gerçekle�ti. Dahas� Abu Dabi’nin Aden ve civar�nda Riyad’�n destekledi�i me�ru hükümete kar�� destekçisi milisler üzerinden i� yürüttü�ünü görüyoruz. Güney Geçi� Konseyinin sözde özerklik ilan�yla da güneyin kuzeyden ayr�lmas� plan�n� devreye sokarak Riyad Anla�mas�n�n alt�n� oydu. Sava� ve salg�n hastal�klar sebebiyle ya�anan ölümler Suudi Arabistan’�n imaj�na büyük zarar verdi. Riyad’�n ön ayak oldu�u en son ba���ç�lar konferans�nda da gereken mebla� toplanamad�.
Tahran’a kar�� Riyad’�n yan�nda durmad�
Genç veliaht döneminde Tahran’la ili�kilerde gerilim artt�. �ran’la var�lan nükleer anla�maya kar�� ç�kan Suudi Arabistan �ran’a kar�� çat��mac� bir dil kullan�rken BAE, �ran’� do�rudan hedef almaktan kaç�nd�. Sözgelimi geçen y�l 12 May�s’ta dört petrol tankerine yönelik sald�r�da Riyad Tahran’a askeri cevap verilmesini isterken Abu Dabi diplomasiyi tercih etti. Suudi Arabistan �ran’�n yay�lmac� politikalar�na kar�� dururken BAE geri ad�m att�. Üstelik üç BAE adas�n�n �ran’�n elinde olmas�na ra�men Abu Dabi-Tahran aras�ndaki ticari ili�kiler son dönemde h�zl� �ekilde geli�iyor. �ran medyas�na göre geçen dokuz ay zarf�nda BAE, Çin ve Irak’tan sonra �ran’la en fazla ticaret yapan üçüncü ülke oldu. BAE ayr�ca Kovid-19 nedeniyle �ran’a t�bbi malzeme yard�m� yaparken bu ülkenin el konulan 700 milyon dolar�n� serbest b�rakt�.
Suriye’deki �am büyükelçili�ini açt�
BAE Suriye konusunda ilk ba�larda Suudi Arabistan’la birlikte Be��ar Esed rejimi kar��t� bir görüntü çizdi. Fakat daha sonra bu tutumunu de�i�tirerek Riyad’� tek ba��na b�rakt�. �am’daki büyükelçili�ini açt� ve Kovid-19 diplomasisi kapsam�nda Esed’i arayarak destek verdi. Tabii bunda Türkiye’nin Suriye’de oyun bozan müdahalelerinin etkisi büyük.
Katar ablukas�n� deldi
Suudi yönetimini 5 Haziran’da dördüncü y�l�na giren Katar’a yönelik abluka karar�na da BAE ikna etmi�ti, fakat Türkiye’nin müdahalesiyle sonuçsuz kalan ablukan�n kendi ekonomisine olumsuz sonuçlar�n� görünce bu ülkeye yönelik ihracat ve ithalat yasa��ndan geri ad�m att�. Katar bayra�� çekilmemesi �art�yla gemilerin geçi�ine izin verdi. Ablukan�n tüm maliyeti Suudi Arabistan’�n omuzlar�na kald�.
Sonuç itibar�yla Abu Dabi kendi emperyal hayallerine Riyad’� da alet ederek bölgede yürüttü�ü siyasi, askeri ve ekonomik müdahalelerinde ba�ar� elde edemedi. Suudi Arabistan BAE’nin inisiyatifine b�rak�lmayacak kadar önemli bir ülke ve �ngiliz devlet adam� Winston Churchill’e atfedilen, “uluslararas� ili�kilerde devaml� dostluklar ve dü�manl�klar yoktur, sadece devaml� menfaatler vard�r” sözünü hat�rlatmak uygun dü�er. Suudi Arabistan özellikle Kral Fahd dönemindeki uzla�mac� rolüne art�k geri dönmeli, bölgesel politikalar�nda hep me�ru yönetimlerin yan�nda yer alan Türkiye ile dengeli bir ili�ki içine girerek mevcut süreci tersine çevirmenin yollar�n� aramal�d�r.
YAZARLAR
Prof.Dr.Abdullah KAHRAMAN
Covid-19 A��s� �zerinden Medeniyet ve Uygarl�k Fark� Devam�...
FOTO GALER�
Time Alem � 2015 Yasal uyar� : Sitemizdeki t�m yaz�, resim ve haberlerin her hakk� sakl�d�r. �zinsiz ve kaynak g�sterilmeden kullan�lmas� kesinlikle yasakt�r.