Nil Nehri�nde binlerce y�ll�k M�s�r hakimiyeti sona erebilir
M�s�r, Sudan ve Etiyopya�y� s�cak �at��man�n e�i�ine getiren ve Nil Nehri �zerinde hakimiyet m�cadelesine yol a�an (B�y�k Etiyopya R�nesans Baraj�, �n�m�zdeki y�llarda Do�u Afrika�n�n kaderini do�rudan etkileyecek.
M�s�r, Sudan ve Etiyopya’y� s�cak çat��man�n e�i�ine getiren ve Nil Nehri üzerinde hakimiyet mücadelesine yol açan Hedasi Baraj� (Büyük Etiyopya Rönesans Baraj�) projesi, önümüzdeki y�llarda Do�u Afrika’n�n kaderini do�rudan etkileyecek; t�pk� geride kalan 10 y�lda oldu�u gibi.
Binlerce y�ld�r Nil’in bereketli sular�ndan faydalanan ve Yunan tarihçi Heredot’un 2 bin 500 y�l önce “Nil’in bir arma�an�” olarak isimlendirdi�i M�s�r, günümüzde askeri ve ekonomik ba��ms�zl���n� kazanmaya çal��an Sahra Alt� Afrika ülkelerinin kendi haklar�n� talep etmesi ve almaya ba�lamas� kar��s�nda �a�k�n ve de çaresiz. Tarihi miras�n�n yan� s�ra mevcut ekonomik zenginli�ini de bu nehre borçlu olan M�s�r halk�, bu zamana kadar vazgeçilemez görülen bu suyun “güneyden kuzeye” akan bir nehir oldu�unu art�k s�k s�k hat�rlamak zorunda. Nil Nehri’nin yeni hâkimi, iki as�r öncesine kadar M�s�r pazarlar�na köle olarak ta��nan Etiyopyal�lar olacak gibi görünüyor.
M�s�r Etiyopya üzerinde bask� kuram�yor
Nil Nehri’ni besleyen kollardan Mavi Nil ve Beyaz Nil havzas�ndaki ülkelerin 2010’da imzalad��� anla�may� tan�mayan M�s�r, 1929 ve 1959’da s�ras�yla �ngiltere ve Sudan’la yapt��� anla�malardaki gibi, nehir sular� üzerindeki avantajl� ülkenin kendisi olmas� için �srarc�. M�s�r’�n a��r tehditler savuracak kadar öfkeli olmas�n�n sebebi ise baraj�n yap�ld��� Mavi Nil Nehri’nin Nil Nehri sular�n�n yüzde 85’ini besliyor olmas�. E�er M�s�r, nehirden her y�l ne kadar su sal�naca��na ili�kin de�il de sadece baraja ili�kin bir mutabakat imzalarsa ya da hiçbir anla�ma olmadan Addis Ababa yönetimi baraj� doldurmaya ba�larsa bu, M�s�r’�n Nil üzerindeki tüm hakimiyeti kaybetti�i anlam�na gelecek. Ya�ant�n�n ve tar�m�n neredeyse tamamen nehir etraf�nda �ekillendi�i M�s�r, böyle bir durumda, Etiyopya’n�n nehir üzerinde ileriki y�llarda yapaca�� sulama projelerine ya da ba�ka bir baraja kar�� da çok fazla bir �ey yapamayacak.
Baraj�n in�as�n�n ba�lad��� 2011’den bu yana masada mutabakata varamayan taraflar, ABD’nin arabuluculu�unda da çözümü bulamay�nca son olarak devreye Afrika Birli�ini soktu. Önümüzdeki iki hafta boyunca görü�melerden sonuç al�nmamas� halinde Etiyopya, baraj� doldurmaya ba�layaca��n� aç�klad�. Bu aç�klamalar�n hemen ard�ndan son 5 y�ld�r oldu�u gibi, Etiyopya tekrar iç çeki�me ve suikastlarla sars�lmaya ba�lad�. Müzakerelerin sürdü�ü s�rada Oromo milliyetçisi �ark�c� Hashalu Hundisa’n�n öldürülmesiyle ülke yeniden kaosa sürüklendi.
2015’ten bu yana önce Tigray az�nl�k yönetimine sonra da Oromo kökenli Ba�bakan Abiy Ahmed’e zor anlar ya�atan Oromo muhaliflerinin tepkileri, hükümet taraf�ndan s�k s�k d�� mihraklar�n oyunu olarak görüldü. Abiy Ahmed seçilene kadar ço�u terör örgütü olarak kabul edilen çok say�da siyasi grubun yöneticisi ve üyeleri yeni yönetimle birlikte gelen aftan yararlanarak ülkeye geri dönse de sert mücadele tarz�n� terk etmedi. Sudan ve Eritre üzerinden y�llarca Etiyopya’n�n elini kolunu ba�layan M�s�r, Abiy Ahmed’in uzla�mac� d�� politikas� yüzünden Do�u Afrika’da arad���n� bulmakta zorlan�yor.
Güney Sudan Devlet Ba�kan� Salva Kiir Mayardit’e y�llard�r her türlü deste�i veren M�s�r, Etiyopya’n�n yeniden Eritre’yle bar��mas� ve Sudan’la gerilimi art�racak hareketlerden kaç�nmas� nedeniyle bu ülke üzerinde diplomatik bask� kuram�yor. Bu nedenle s�k s�k ABD’yi ve Birle�mi� Milletler’i (BM) devreye sokmaya çal���rken, ayn� zamanda iç siyasete müdahil olma yoluna ve siber sava� gibi daha çok Etiyopya’ya vakit kaybettirecek yollar� deniyor.
Sudan'�n tavr�
Hedasi Baraj�’n�n doldurulmas�yla k�sa ve orta vadede M�s�r ve Sudan’daki barajlar�n enerji üretiminin olumsuz etkilenece�i ve tabloya yeni tip koronavirüs (Kovid-19) pandemisinin eklenmesiyle durumun ekonomik olarak telafi edilmesinin zor oldu�u birçok uzman�n ortak görü�ü. Kar��l�kl� güvensizlik nedeniyle iki, hatta üç ülkenin ilerleyen y�llarda mücadeleyi do�rudan s�cak bir çat��maya sürükleme ihtimalleri dahi var.
Etiyopya’da sanatç� Hundisa’n�n öldürülmesinin ard�ndan artan gerilim, barajla ilgili projelerin gelece�ini etkileyecek mi, henüz bilinmiyor. Etnik çat��malar�n en büyük sorun oldu�u Etiyopya’da, Abiy Ahmed’in 2018’de i� ba��na gelmesiyle ba�layan iç bar�� ve çat��mas�zl�k hamlesi seçimlerden aylar önce kaybolmu�a benziyor. Ahmed’in ba�latt��� “kom�ularla iyi ili�kiler” politikas� her ne kadar M�s�r’�n elini zay�flatm�� gibi görünse de uluslararas� alanda yap�lan bask�lar Etiyopya’n�n zor durumda kalmas�na yol açabilir.
Baraj�n her halükârda üç ülkeyi uzun y�llar boyunca kar�� kar��ya getirece�i aç�k. Sadece 2020 y�l� içinde bölgede ya�anan geli�meler gelecekte neler olabilece�ine ili�kin önemli ipuçlar� ta��yor. ABD’de geçen y�l sonunda ba�layan müzakerelerin imza a�amas�na geldi�i bir s�rada 26 �ubat’ta masadan kalkan Etiyopya, ABD Ba�kan� Donald Trump ve M�s�r Cumhurba�kan� Abdulfettah es-Sisi’nin ça�r�lar�n� da yan�ts�z b�rakt�. Sudan 6 Mart’ta Arap Birli�i’nin Etiyopya’ya kar�� ald��� kararda kar�� oy kulland�. Rejim de�i�ikli�i sonras� ba�bakan olmas� için lobisi Etiyopya’da yap�lan Sudan Ba�bakan� Abdullah Hamduk ise ald��� bu karardan 3 gün sonra 9 Mart’ta Hartum’da suikast giri�imine maruz kald�. Sudan askerleriyle Etiyopyal� milisler aras�nda s�n�rda ya�anan çat��malar bir ay sonra yeniden ba�lad� ve Sudan, M�s�r olmadan herhangi bir ikili anla�may� kabul etmeyece�ini duyurdu.
Sudan’�n Etiyopya’dan uzakla�arak M�s�r’a yak�n bir pozisyon sergilemeye ba�lamas�, ileriki y�llarda ya�anacak geli�melerin en kritik noktalar�ndan biri olacak.
AA
YAZARLAR
Prof.Dr.Abdullah KAHRAMAN
Covid-19 A��s� �zerinden Medeniyet ve Uygarl�k Fark� Devam�...
FOTO GALER�
Time Alem � 2015 Yasal uyar� : Sitemizdeki t�m yaz�, resim ve haberlerin her hakk� sakl�d�r. �zinsiz ve kaynak g�sterilmeden kullan�lmas� kesinlikle yasakt�r.