Filistin davas�na yeni bir suikast haz�rl���
Siyaset ve ekonomideki t�kanma ve �zellikle son 15 y�ld�r Fetih-Hamas cephesinde giderek derinle�en b�l�nm��l�k Filistin toplumunda bir b�kk�nl�k do�urmu� durumda.
Bugünlerde Orta Do�u’da önemli tarihi olaylara �ahitlik ediyoruz. Birinci Dünya Sava��’ndan sonra ya�and��� gibi, Orta Do�u co�rafyas�nda s�n�rlar yeniden çizilmekte ve güç dengeleri yeniden �ekillenmekte. Bunu anlamak ve alg�lamak herkes için mümkün olmasa da alg�layanlar�n bunu kitlelere aktarmas� önemli.
Son günlerde en çok konu�ulan husus Birle�ik Arap Emirlikleri'nin (BAE) �srail ile ili�kilerini normalle�tirmesi. �srail’in özellikle Körfez ülkeleri nezdindeki etkinli�inin artmakta oldu�u bir gerçek. Bu durumun Arap dünyas�ndaki genel etkileri bir yana, özellikle Filistin davas�nda çok köklü de�i�ikliklere gebe oldu�u a�ikâr. Dolay�s�yla BAE-�srail ittifak�n�n Filistin davas�n� önümüzdeki günlerde nas�l etkileyece�i sorusunu herkes soruyor.
Filistin davas� geride b�rakt��� 70 y�l içinde ini�li-ç�k��l� dönemlerden geçti. Müslüman Arap devletlerinin kendi iç siyasetlerinde ya�ad��� birtak�m bölünmü�lükler, bölgesel Arap devletlerinin ihanetleri ve de küresel güçlerin Filistin meselesine yönelik sessizli�i gibi unsurlar �srail’i bugünkü konumuna ta��d�. Bununla beraber son y�llarda ya�anan birtak�m geli�meler yeni bir dönemin habercisi. Bu yeni dönemin ne olaca��n� tart��madan önce Filistin’deki mevcut siyasi yap�n�n anla��lmas� gerekiyor.
Filistin cephesindeki bölünmü�lük
Filistin’in Siyonistlerce i�gal edilmesi ve �srail devletinin kurulmas�ndan sonra gerek ulusal mücadelenin gerekse Ma�r�k Arap devletlerinin �srail ile mücadelesinin nas�l olmas� gerekti�ine dair tam bir mutabakat sa�lanamad�. Bu mutabakat�n sa�lanamamas�, �srail’in Arap devletlerini birbirlerine kar�� kullanmas�na sebep oldu. �srail’in 1979 Camp David Anla�mas� ile yan�na çekti�i ilk Arap devleti M�s�r, ikincisi ise 1994 y�l�ndaki Vadi Arabe Anla�mas� ile Ürdün olmu�tu. Bu iki bar�� anla�mas� Filistin devletini ve halk�n� bölgede ciddi ölçüde yaln�zla�t�rd�. Bununla beraber bölgesel olarak ya�anan bu geli�melere kar��n Filistin’in kendi içindeki bölünmü�lü�ü Filistin davas�n� daha da karma��k bir hale getirdi.
�srail bu iki Arap devleti ile yapt��� anla�malarla asl�nda o dönem Filistin davas�n�n yegâne temsilcisi gözüken Filistin Kurtulu� Örgütü’nü (FKÖ) marjinalle�tirmeyi amaçlad�. FKÖ özellikle o dönemde tüm Arap devletleri nezdinde Filistin devletinin tek temsilcisi olarak kabul görüyordu. Bununla beraber FKÖ’nün arkas�nda bulunan Arap devletlerinin �srail’le yapt��� anla�malar Filistin toplumunun hareketlenmesine ve Hamas’�n do�mas�na sebep oldu. Hamas özellikle 1987 y�l�nda ba�layan I. �ntifada ile isminden söz ettirerek �srail’e kar�� sivil ve askeri direni�in yeni sembolü haline geldi.
1996 y�l�nda ilk defa yap�lan seçimlerde Yasir Arafat seçilerek devlet ba�kan� s�fat�n� kazand�. Seçimler uzun bir süre boyunca yap�lamad� ve Arafat 2004 y�l�nda öldü. 2006 y�l�nda yap�labilen seçimlerde ise Hamas beklenenden daha fazla oy alarak ülke siyasetinde öncü konuma geldi. Bununla beraber Hamas-FKÖ mücadelesi Filistin’in kendi ulusal mücadelesini gölgede b�rak�r oldu. �srail ise bu mücadele içerisinde FKÖ taraf�nda saf tuttu ve Hamas’a kar�� sürekli olarak el alt�ndan FKÖ’yü destekledi. Asl�nda �srail’in FKÖ’ye destek veriyor görüntüsü alt�nda yapt��� �ey, Filistinliler aras�ndaki çatla�� daha da derinle�tirmek olmu�tur. Nitekim 2000’li y�llara girerken Filistin siyasetinin FKÖ ve Hamas aras�nda keskin bir bölünmü�lük arz etti�i herkesin malumudur.
Filistin’de, sonuçlar� çokça tart���lan 2006 seçimlerinden sonra, 2010 yerel seçimleri iptal edildi, 2011 mahalli seçimleri de ertelendi. Filistin yerel seçimleri ancak 2012 ve daha sonra 2017’de yap�labildi. Buna kar��l�k ba�kanl�k seçimleri 15 y�ld�r yap�lamamakta. 2019 y�l�n�n sonunda yap�lmas� beklenen ba�kanl�k seçimleri gerek içerideki anla�mazl�klar gerekse �srail’in birtak�m ayak oyunlar� sebebi ile gerçekle�tirilemedi. Seçimlerin ne zaman ve hangi �artlarda yap�laca�� tart��malar�n�n gölgesinde Filistin davas�, Donald Trump’�n ABD ba�kan� olmas�yla beraber ise çok farkl� bir sürecin içine girmi�tir.
Arap Birli�i BAE üzerinden parçalan�yor
Trump yönetiminin aç�klad��� ve yakla��k dört y�ld�r perde arkas�ndaki temaslarla yürüttü�ü sözde “Yüzy�l�n Anla�mas�” projesinin asl�nda Arap Birli�ini ikinci kez BAE üzerinden parçalayarak Filistin topraklar�n� �srail’e teslim etmek oldu�u anla��lm�� durumda. Trump BM taraf�ndan i�galci olarak tan�mlanan �srail’in Filistin topraklar�nda de facto olarak gücünü konsolide etmesine göz yummakla kalmam��, onu adeta cesaretlendirmi�tir. Zaten �srail kuruldu�u günden bugüne Filistinlilere yönelik hiçbir olumlu ad�m atmadan bugüne kadar gelebilmi�tir.
ABD’nin �srail’i merkeze ald��� Yüzy�l�n Anla�mas� projesinde genelde Körfez ülkeleri, özelde ise BAE’nin yürütücü unsur oldu�u görülüyor. BAE’nin �srail ile ili�kilerini normalle�tirmesi asl�nda Filistin davas�n�n art�k bir Arap davas� olmaktan ç�kt���n�n bir i�areti olarak kabul edilebilir. Nitekim kurulu� amac� Filistin meselesini çözmek olan Arap Birli�i de bu duruma sessiz kald�. Bununla beraber fakat özellikle son 15 y�ld�r Filistin siyasetinde ya�anan iç kavgalar toplumsal ve siyasal yap�da art�k bir b�kk�nl�k do�urmu� durumda. Bu b�kk�nl�k ortam�ndan istifade plan�n� �srail yeni partneri BAE üstünden devreye sokacak gibi görünüyor: Muhammed Dahlan. Elbette anla�ma yap�ld�ktan hemen bir gün sonra ABD’nin �srail Büyükelçisi David Friedman Netanyahu’ya yak�nl��� ile bilinen HaYom gazetesine verdi�i mülakatta "Abbas'� Muhammed Dahlan ile de�i�tirmeyi dü�ünmüyoruz. Filistin yönetimini �ekillendirme arzumuz yok", �eklinde bir aç�klama yapt�. Fakat yak�ndan bak�lacak olursa bunun tam tersi alg�lanabilir. Zira ate� olmayan yerden duman ç�kmayaca�� gibi durduk yere de böyle bir aç�klama yap�lmayaca�� a�ikard�r.
Arap dünyas�ndaki karanl�k i�lerin adam�: Dahlan
Bilindi�i gibi Dahlan 2011 y�l�nda Filistin’den kaçt�ktan sonra BAE’ye yerle�ti ve Abu Dabi’de Veliaht Prens Muhammed bin Zayid En-Nahyan’�n siyasi dan��manl���n� üstlendi. Asl�nda Dahlan son 10 y�ld�r bölgedeki bütün kirli i�lerde ismi olan ve BAE’ye do�rudan ta�eronluk yapan bir figür. Filistin’de sürekli olarak iç çat��malar� körükledi�i bizzat Mahmud Abbas taraf�ndan dile getirildi. Yine BAE-Hafter aras�ndaki ileti�imin de Dahlan üzerinden yürütüldü�ü birkaç kez if�a edildi. Tunus’ta Nahda kar��t� ekibe para ve finansman sa�lad��� ortaya ç�kar�ld�. Di�er taraftan Yemen’deki Islah Partisi’ne yönelik bir suikast timi olu�turdu�u iddialar� da muhtelif haber siteleri taraf�ndan haberle�tirilmi�ti. “Orta Do�u’nun kiral�k katili” olarak isimlendirilen Muhammed Dahlan’�n art�k Körfez ülkeleri taraf�ndan Filistin devletinin ba��na geçmesi için haz�rlanan yegane aday oldu�u görülüyor.
2019 y�l�nda sahada gerçekle�tirdi�im ara�t�rmalar s�ras�nda bu durumu bizzat mü�ahede etme f�rsat�m oldu. Görü�tü�üm genç kitleler özellikle yak�n tarihte olanlardan bihaber bir �ekilde mevcut yönetimin ve hatta Hamas’�n iç siyasetteki sorunlara çözüm olamad�klar�ndan �ikayet ediyorlard�. Çözüm olarak ise ya apolitik bir tav�r ortaya ç�k�yor ya da, ironik bir �ekilde, Dahlan’�n ismi zikrediliyordu. Filistin devletindeki mevcut siyasi aktörlerin etkinli�i azald�kça ve bu yüzden Filistin davas�n�n görünürlü�ü küre çap�nda azald�kça sokaklar üçüncü bir seçene�in pe�ine dü�üyor. Benzer geli�meleri en son Tunus ve Cezayir seçimlerinde gördük.
Dahlan sürekli olarak M�s�r ve Suudi televizyonlar�na ç�karak Filistin ile alakal� kendi arzu etti�i istikamette bir kamuoyu olu�turmaya çal���yor. Filistin’in içinde bulundu�u siyasi karga�ay� kendi lehine çevirmek için her türlü imkân� seferber etti�i gibi bölgesel ve küresel deste�i de arkas�na alm�� görünüyor. �srailli eski general Moshe Elad, Dahlan’�n sürgünde oldu�u son 10 y�l boyunca Filistin içinde nas�l örgütlenerek kadrola�t���n� defaatle zikretti.
Nitekim Dahlan BAE-�srail aras�nda ya�anan normalle�meyi ele�tirmeyerek kendi pozisyonunu da net olarak gösterdi. Dahlan 2016 y�l�nda BAE ve M�s�r’�n deste�iyle Demokratik Reformcu Ak�m (DRA) isimli bir siyasi hareket kurdu. Önümüzdeki günlerde bu hareketin partile�erek muhtemel bir ba�kanl�k seçimlerine kat�lmas� bekleniyor. Seçimleri tek ba��na kazanmas� zor görünse de Fetih ve Hamas aras�ndaki kavgadan dolay� seçim yar���nda rakiplerinin aras�ndan sürpriz bir �ekilde s�yr�labilir. Hatta ABD ve AB’nin Dahlan lehine Mahmud Abbas’a bask� yapt�klar� da biliniyor.
Muhtemel senaryolar
Filistin’de seçimlerin ne zaman yap�laca�� henüz kesinle�memi� olsa da önümüzde birkaç senaryo var. Birinci senaryo Hamas ile Fetih taraflar�n�n bir araya gelerek anla�mas�. Bu senaryo Filistin toplumu ad�na gerçekle�ebilecek en olumlu geli�me ve Filistin davas� için çok yerinde bir ad�m olur. Böyle bir ad�m�n at�labilmesi için bölgede kamuoyu olu�turulmas� çok önemli. �kinci ve üçüncü senaryolar olarak ise Dahlan’�n bu iki gruptan birini yan�na çekerek Filistin’de etkinli�ini art�rmas� olarak görünüyor. Dahlan her ne kadar buna aç�k oldu�unu s�k s�k söylese de Fetih’in Dahlan’la ortak bir noktada bulu�mas� imkans�za yak�n görünüyor.
Bununla birlikte kendisi de Gazzeli olan Dahlan’�n M�s�r’da temas kurdu�u Hamas ile bir ittifak aray���na girmesi daha muhtemel görünüyor. Bu ihtimal gerçekle�ti�i takdirde Dahlan’�n Gazze’yi Filistin’in geri kalan�ndan ay�rarak müstakil bir devlet kurman�n pe�ine dü�ece�i biliniyor. Bu asl�nda sözde Yüzy�l�n Anla�mas�n�n ruhuna da uygun bir hareket olacakt�r. Elbette böyle bir hareket Filistin davas�na zarar vermek bir yana onu külliyen bitirecek bir hamle anlam�na gelecektir. Dahlan ve Hamas anla�mas�n�n bir di�er sonucu olarak Gazze’nin Sina yar�madas�na ta��nma ihtimali söz konusu. Bu durum Hamas taraf�ndan kabul edilebilir olmamakla birlikte bölgede BAE ve küresel olarak da ABD taraf�ndan desteklendi�i biliniyor.
Sonuç olarak Filistin davas� kritik bir e�i�e gelmi� bulunuyor. Bu kritik e�i�i a�mak için Hamas ve Filistin yönetiminin kesinlikle ulusal birli�i güçlendirecek bir noktada uzla�malar� elzem. Ancak bu �ekilde Filistin davas� güçlenerek mücadelesine devam edilebilir. Bir di�er husus ise bölgedeki Arap devletlerinin Filistin devletini bölgede ya�anan ihtilafl� konulara taraf yapmaktan uzak durma gereklili�i. Filistin devleti bölgedeki ihtilafl� konulardan daha büyük bir davan�n muhatab�d�r. Enerjisi ba�ka noktalara kayd�r�larak bölgede piyonla�t�r�lmamal�d�r. Uluslararas� düzeyde ise art�k bölgedeki tüm taraflar�n daha önce al�nm�� uluslararas� kararlara uymas� için kamuoyu olu�turulmal�d�r. Friedman�n verdi�i mülakatta Dahlan ismini zikretmesi ise asl�nda kamuoyunu buna haz�rlamak için yap�lan ilk aç�klamad�r. Önümüzdeki dönemde Dahlan ismini Filistin meselesi çerçevesinde çok s�k duyaca��m�z kesin ancak Filistin halk� ve �slam alemi o kadar tarihi bilgi birikimi ve tecrübesine ra�men bile bile ‘Dahlan’ dememelidir.
[“M�s�r'da Toplum ve Siyaset” kitab�n�n yazar� Dr. Gökhan Bozba�, Necmettin Erbakan Üniversitesi'nde ö�retim üyesidir]
YAZARLAR
Prof.Dr.Abdullah KAHRAMAN
Covid-19 A��s� �zerinden Medeniyet ve Uygarl�k Fark� Devam�...
FOTO GALER�
Time Alem � 2015 Yasal uyar� : Sitemizdeki t�m yaz�, resim ve haberlerin her hakk� sakl�d�r. �zinsiz ve kaynak g�sterilmeden kullan�lmas� kesinlikle yasakt�r.