BAE 'ba��ms�z ve istikrarl�' Libya �abalar�n� baltal�yor
BAE Hafter�in Trablus'u ele ge�irmesine yard�m ediyor gibi g�r�nse de, as�l amac� ba��ms�z ve istikrarl� bir petrol zengini Libya�n�n ortaya ��kmas�n� �nlemek.
Yak�c� ideolojik ve tamahkar güdülerle hareket eden Birle�ik Arap Emirlikleri (BAE) kendisiyle s�n�r dahi payla�mad��� Libya’ya senelerdir müdahale etmekte. Fakat bu uzakl���na ra�men, petrol zengini Kuzey Afrika ülkesinin siyasi gelece�i, BAE'nin genel jeopolitik h�rslar� ad�na bir “ya batars�n ya ç�kars�n” durumu sunuyor.
Nisan 2019’da Tobruk merkezli darbeci General Halife Hafter, ismi kendinden menkul “Libya Ulusal Ordusunu” seferber etti ve Birle�mi� Milletler (BM) destekli Ulusal Mutabakat Hükümeti’ni (UMH) devirmeye ve tüm ülkeyi ele geçirmeye ahdederek Libya'n�n ba�kenti Trablus’un üstüne yürüdü. Hafter’in çe�itli devletler taraf�ndan desteklenen hareketi, daha önce gerçekle�en umut verici bar�� görü�melerini çökertmi�ti.
Hafter diplomatik bir haçl� seferi ba�latt� ve “teröre kar��” ve istikrar ad�na mücadele eden bir güç oldu�una dair anlat�lar�, zaman içinde kendisine çe�itli uluslararas� güçlerden destek kazand�rd�. Eski lider Muammer Kaddafi’nin 1987 y�l�nda sürgün hayat�na zorlad��� Hafter, 2011 devrimi s�ras�nda Libya'ya geri döndü. Hafter, o zamandan beri kendisini Do�u Libya'n�n bask�n gücü olarak ikame etti ve Libya’n�n diplomasiye dair umutlar�n� parçalamaya ve ülkede bir askeri yönetim kurmaya çal���yor.
Rusya, Fransa, M�s�r ve Suudi Arabistan Hafter’i kendi ekonomik ve jeostratejik kayg�lar� nedeniyle desteklerken, BAE, Hafter’i güçlendirmek ve do�u Libya üzerindeki kontrolünü kolayla�t�rmak için -bu tart���l�r olsa da- di�er tüm devletlerden daha büyük, daha proaktif bir rol üstlendi. Ayr�ca Hafter’in süregiden sald�r�lar�na çok mühim destek verdi.
Abu Dabi Hafter’i “Sisi 2.0” olarak görüyor. T�pk� M�s�r'da Suudi Arabistan’la birlikte Temmuz 2013’deki askeri darbeyi fonlamas� gibi [2], Libya’da da Emirlikler deste�ine ba��ml� anti-demokratik bir askeri rejim kurman�n pe�inde.
Abu Dabi Hafter’i “Sisi 2.0” olarak görüyor
Türkiye'nin UMH’ye askeri deste�i ve Rusya'n�n müzakerelere kat�lmaya istekli olmas�, ba�lang�çta Hafter’i Ocak ay�nda Moskova'da düzenlenen ate�kes anla�mas�nda müzakere masas�na oturmaya zorlam�� olsa da Hafter görü�melerden h���mla ayr�ld� ve sald�r�s�na derhal kald��� yerden devam etti. Hafter halihaz�rda Libya'n�n ba�kentini ele geçirme mücadelesine devam ediyor ve son haftalarda -sald�r�lar�na havan toplar� da destek olarak- Trablus'u kesintisiz bir �ekilde bombal�yor [1].
BAE’nin Hafter’e sa�lad��� kesintisiz destek, Ocak ay�ndaki bar�� görü�melerini terk etme konusunda kendisini güvende hissetmesini sa�larken di�er yandan Hafter güçlerinin uluslararas� deste�e ne derecede ba��ml� oldu�unu da gösterdi. Bu destek olmasayd�, Hafter sald�r�lar�na devam edemezdi.
Abu Dabi demokratik hareketleri ve �slamc� güçleri, özellikle de Müslüman Karde�ler'i ezerken, kendi bölgesel imparatorlu�unu kurmak için tamamen gözünü karartm�� durumda. Bölge çap�nda protestolar�n ve hareketlerin geleneksel otoriter rejimlere kar�� reform ça�r�s� yapt��� 2011 Arap Bahar� ayaklanmas�ndan bu yana BAE, kendi otokratik siyasi sistemi içinden reforma yönelik bask�lar gelmesine sebebiyet verebilece�i dü�üncesiyle, bu tür reform ça�r�lar�yla mücadelede gizli fakat önemli bir rol oynam��t�r. BAE ayr�ca kendi nüfuzunu yürütme yolunda otoriter liderleri manipüle etmeyi daha kolay bir yöntem olarak görüyor.
BAE benzer �ekilde, çe�itli ülkelere müdahalesini hakl� göstermek için Hafter’in “istikrardan yana olma” söylemini payla��yor; böylece Hafter’le tamamen ayn� yakla��m� sergilerken onu BAE'nin Libya’ya dair arzular� için yararl� bir ortak olarak sunuyor. Abu Dabi Hafter’i “Sisi 2.0” olarak görüyor, zira, t�pk� M�s�r'da Suudi Arabistan’la birlikte Temmuz 2013’deki askeri darbeyi fonlamas� gibi [2], Libya’da da Emirlikler deste�ine ba��ml� anti-demokratik bir askeri rejim kurman�n pe�inde.
Att��� ad�mlar sadece Hafter’in askeri operasyonlar�n� güçlendirmesine ra�men BAE, Libya’daki rolünü motive eden unsurlar�n sadece "insani yard�m" [3] ve “güvenlik” oldu�unu söylüyor ve hatta bu istikrars�zla�t�r�lm�� ülkeye yapt��� yard�mlarla s�k s�k da övünüyor. Bununla birlikte, bu tür anlat�lar�n tasarlanma sebebi, kendisine, bölgede ama özellikle de Yemen çat��mas�nda yapt��� gibi, müdahalelerini ve jeopolitik isteklerini uluslararas� toplumdan gizlemek için daha büyük bir diplomatik örtbas imkân� sa�layabilmektir.
BM’nin silah ambargosunu do�rudan ihlal edecek �ekilde Abu Dabi, Hafter’e askeri destek sa�lad� [4] ve bunu bizzat Hafter ve Libya Ulusal Ordusuyla müttefik olan siyasetçiler ikrar etmi� durumdalar. BAE Hava Kuvvetleri Hafter güçlerinin, Trablus’a yap�lan daha yak�n zamandaki sald�r�lar da dahil olmak üzere [5], do�u Libya üzerindeki kontrolünü sa�lamla�t�rmas�nda önemli rol oynayarak Hafter’in ilerlemesine büyük destek sa�lam�� oldu. BAE ayr�ca do�u Libya'da askeri üsler [6] kurdu ve ülkedeki yerini nas�l da güç kullanarak güvence alt�na almaya çal��t���n� gösterdi.
BAE ayn� zamanda Hafter güçleriyle birlikte sava�malar� için paral� askerler kulland�; bu ise ona apaç�k, bir askeri deste�in sa�lad���ndan daha büyük bir diplomatik k�l�f sa�l�yor. Sudan medyas�nda Ocak ay�nda [7] BAE’nin, kendilerine Emirliklerde kazançl� güvenlik i�leri sa�lanaca�� söylenerek kand�r�lan ve fakat daha sonra sava�mak için Libya’ya gönderilen Sudanl�lar� dev�irdi�ini bildiren haberler yay�nland�.
Yemen ve Somali’de manipüle edilemeyen merkezi hükümetleri zay�flatmak, böylece kendi nüfuzunu art�rmak için bölücü gruplar� desteklemek suretiyle uygulad��� böl ve yönet politikalar�, BAE’nin bölgede genel olarak uygulad��� taktiklerinin bir göstergesi.
Libya'n�n petrol kaynaklar� sömürülüyor
BAE, Ulusal Libya Ordusunun ilerlemesine yard�mc� olman�n yan� s�ra Libya’n�n muazzam do�al kaynaklar�n� Hafter’in kontrolü alt�na almaya ve bunlar� kendi ç�karlar� için sömürmeye çal���yor. Libya’n�n Ulusal Petrol �irketi 16 Mart'ta BAE’yi uluslararas� hukukun hilaf�na ülkenin do�usuna yak�t ihraç etmekle suçlad� [8] ve bunun Abu Dabi’nin Libya’y� kendi ihracat�na ba��ml� hale getirme iste�ini gösterdi�ini belirtti. Geçen Haziran ay�nda ise, BAE ve Hafter, petrol sevkiyat�n� BM’nin yönlendirdi�i kanallardan yasad��� bir �ekilde çekerek Emirliklerin petrol �irketleri arac�l���yla yeniden yönlendirme konusunda anla�t�lar [9]; bu da BAE’nin Ulusal Petrol �irketini (NOC) yok etmek ve UMH’nin Libya’n�n kaynaklar� üstündeki kontrolünü sonland�rmaya yönelik te�ebbüslerini gösteriyor.
Abu Dabi, daha önce, eski cumhurba�kan� aday� ve Libya’n�n eski BAE büyükelçisi Arif en-Nayid’in de [10] aralar�nda bulundu�u BAE yanl�s� siyasileri destekleyerek Libya hükümeti içinde daha büyük nüfuz elde etmeye çal��m��t�. Bu tür giri�imler ba�ar�s�z kalmakla birlikte, Abu Dabi’nin kolayca manipüle edebilece�i bir Libya hükümeti kurmaya çal��t���n� gösteriyor.
BAE Hafter’in Trablus’u ele geçirmesine yard�m ediyor gibi görünse de, birincil hedefi ba��ms�z ve istikrarl� bir petrol zengini Libya'n�n ortaya ç�kmas�n� önlemektir. Zira ba��ms�z ve istikrarl� bir petrol zengini Libya’n�n ortaya ç�kt��� bir senaryo, Libya’n�n, BAE ile rekabet etmesini ve Abu Dabi’nin bölgesel egemen bir güç olma arzusunu tehdit etmesini sa�layacak �ekilde Avrupa’dan ve uluslararas� arenadan daha fazla yat�r�m celbetmesi anlam�na gelecektir.
Bu nedenle BAE, Ulusal Libya Ordusunun Libya’n�n do�usu ve petrol sahalar� üzerindeki kontrolünü desteklerken, Libya’daki bölünmeleri daha uzun ömürlü k�lmak için Hafter’a destek vermeyi sürdürecektir. Yemen ve Somali’deki manipüle edilemeyen merkezi hükümetleri zay�flatmak, böylece kendi nüfuzunu art�rmak için bölücü gruplar� desteklemek suretiyle uygulad��� böl ve yönet politikalar� BAE’nin bölgede genel olarak uygulad��� taktiklerinin bir göstergesi.
BAE’nin Hafter’in Trablus'u ele geçirmesine yard�m etme çabalar�n�n akamete u�rama emareleri gösterdi�i bu s�ralarda ortaya parçalanm�� bir Libya’n�n ç�kmas� giderek daha muhtemel hale geliyor. Ne de olsa, Türkiye'nin UMH’ye verdi�i askeri destek onu Hafter’in ilerlemelerine kar�� güçlendirirken, UMH di�er yandan Hafter’in Trablus'u çevreleyen güçlerini püskürtmek için 25 Mart’ta yeni bir sald�r� ba�latt� [11]. Ancak yine de UMH’nin Hafter'i yenmek için yapabilece�i pek bir �ey yok.
Abu Dabi ve di�erlerinin deste�i, Hafter'i k�sa vadede ortadan kald�r�lamayaca�� bir konuma getirdi ve varl���n�n Libya’n�n siyasi gelece�i içinde kabul edilmesi gerekiyor. Hafter Trablus’u ele geçiremese bile, güç �ehvetiyle �ekillenen emelleri onu kurulacak herhangi bir hükümetteki siyasi nüfuzunu azami dereceye ç�karmaya çal��maya itiyor.
Öte yandan, Ba�bakan Fayiz el-Serrac da dahil olmak üzere UMH politikac�lar� BAE’nin ülkeye müdahalesini [12] yerden yere vururken Abu Dabi’nin Libya'daki zararl� rolüne yönelik ele�tiriler yap�l�yor. Bu tür k�namalar BAE’nin eylemlerine dair fark�ndal���n art�r�lmas�na yard�mc� oluyor.
Yine de BAE’nin, Abu Dabi üzerinde gerçek bir tasarruf gücüne sahip olan Bat�l� müttefiklerinin ya Hafter’in sava��n� destekledi�i ya da -t�pk� ABD ve �ngiltere’nin durumunda oldu�u gibi- Libya’daki kaosa kay�ts�z kald��� bir ortamda BAE, Libya’ya müdahalesiyle ilgili olarak cezas�z kalmaya devam edecektir. Bu arada, Birle�ik Arap Emirlikleri'ne daha büyük bir paravan sa�lama ihtimali bulunan mevcut Kovid-19 pandemisi, küresel dikkati bu bölgesel müdahalenin siyasi ve insani sonuçlar�ndan daha da uzaklara yönlendirecektir.
Mütercim: Ömer Çolako�lu
YAZARLAR
Prof.Dr.Abdullah KAHRAMAN
Covid-19 A��s� �zerinden Medeniyet ve Uygarl�k Fark� Devam�...
FOTO GALER�
Time Alem � 2015 Yasal uyar� : Sitemizdeki t�m yaz�, resim ve haberlerin her hakk� sakl�d�r. �zinsiz ve kaynak g�sterilmeden kullan�lmas� kesinlikle yasakt�r.