Tunus'da H�k�met Kurma Giri�imleri

Timealem Haber Merkezi / Rabia Turhan (AKEM Ara�t�rmac�s�)

El-Cemli, hükümetin dü�mesi akabinde yapt��� aç�klamada “Tunus, dünyada parlamento taraf�ndan güvenoyu alamayan ilk hükümet de�il. Ben bu durumu bir ba�ar�s�zl�k olarak de�il Tunus için bir ba�ar� olarak görüyorum. �ahsi olarak vicdan�m rahat bir �ekilde özel hayat�ma dönüyorum. Ülkem için tam bir dürüstlükle çal��t�m. Tunus için ve özgürlük ve adalet ile karakterize edilen Tunus halk� için daha iyi bir gelecek için umudumu yeniliyorum” ifadelerinde bulundu. Nahda Hareketi ise Cumhurba�kan� Kays Said’in gerekli görü�melerden sonra en yetkin ki�iyi hükümet kurmak için görevlendirece�ine inand���n�, ba�ar� ko�ullar�n� kar��layan, Tunuslular�n isteklerini yans�tan ve çevresinde güçlü siyasi kemer olu�turan her ulusal figürle olumlu etkile�ime haz�r oldu�unu ifade etti. Demokratik Blok ba�kan� Ghazi Al-Shawashy bas�na verdi�i demeçte: "Cumhurba�kan� siyasi partilere tecrübeli, karizmatik ve belirli bir proje sahibi güçlü bir siyasi figür üzerinde anla�mak için dan��t�ktan sonra en yetenekli ki�iyi seçecek." ifadelerinde bulundu.

Hükümetin kurulmas� için yeterli ço�unlu�un olu�turulamamas� hasebiyle Anayasan�n 89.maddesi uyar�nca Cumhurba�kan� Kays Said’in on gün içerisinde yeni hükümetin kurulmas� için birini görevlendirmesi bekleniyor. Görevlendirdi�i ki�inin de hükümeti kuramamas� durumunda ülkede yeni bir seçim gerçekle�ecek.

Partilerin Cumhurba�kan� Kays said’e hükümeti kurma görevi için önerdi�i isimlerde öne ç�kan isim ise Yusuf �ahid hükümeti Kalk�nma, Yat�r�m ve Uluslararas� ��birli�i Bakan� Fad�l Abdu’l-Kafi.

Tunus’ta 14 Ocak 2011 Zeynelabidin Bin Ali hükümetinin y�k�lmas�ndan günümüze kadar geçen yakla��k 10 y�lda 10 hükümet kuruldu. Yeni kurulacak hükümet devrim sonras� kurulan 11’inci Hükümet olacak. �lk iki hükümet 2011 Ocak ve �ubat aylar�nda Muhammed Gannu�i liderli�inde, üçüncü hükümet 2011 mart ay�ndan ayn� y�l�n sonuna kadar Baci Kayd Es-Sibsi liderli�inde, dördüncü hükümet 2011 aral�k ay�ndan 2013 mart ay�na kadar Nahda eski genel ba�kan� Hamadi el-Cibali liderli�inde, be�inci hükümet 2013 mart ay�ndan 2014 ocak ay�na kadar Hamadi el-Cibali hükümeti �çi�leri Bakan� ve Nahda Hareketinde öncü bir lider olan Ali el-Ariz liderli�inde, alt�nc� hükümet 2014 y�l�nda Ali el-Ariz hükümeti  sanayi bakan� Mehdi Cuma liderli�inde, yedinci ve sekizince hükümet 2015-2016 y�llar� aras�nda Habib es-Sayd liderli�inde, dokuzuncu ve onuncu hükümet 2016-2019  y�llar� aras�nda Nida Tunus partisi lideri Yusuf �ahid liderli�inde kuruldu.

Hükümetin kurulmas� konusundaki Nahda Hareketinin ba�ar�s�zl��� Tunus Meclisinde yer alan partilerin ideolojik farkl�l�klar� ve heterojenli�i, partilerin milletvekili say�lar�n�n yak�n olmas�, Nahda Hareketi’nin ve hareketin lideri Ra�id Gannu�i’nin y�llar içinde azalan popülaritesi, uygulanan politikalar ve El-Cemli hükümetine olan kar��tl�k olarak de�erlendirmek mümkündür.

2011 Tunus Devrimi sonras� geçilen çok partili sistem içerisinde gerçekle�en parlamento seçimlerinin sonuçlar�n� göz önüne al�rsak Nahda Hareketinin gerçekle�en her seçimde büyük taraftar kitleleri kaybetti�i göze çarpmaktad�r. 2011-2019 y�llar� aras� taraftarlar�n�n yakla��k %70’ini kaybeden Nahda Hareketi, halk taraf�ndan devrimin hedeflerine sahip ç�kmamakla suçlanmaktad�r. Ayr�ca bugün hareket içinde ciddi görü� ayr�l�klar�, iç çeki�meler ya�anmakta ve hareket içinde önemli konumlarda olan ki�ilerin istifalar� gündemde yer almaktad�r.

2019 parlamento seçim sonuçlar�nda partilerin yak�n oranlarda yer edinmesi koalisyonun kurulmas�n� zorla�t�rm��t�r. El-Cemli’nin hükümeti kurma görevinde ya�ad��� zorluk, görü�me içerisinde oldu�u siyasi ve ideolojik olarak yak�n partilerin kabulü zor istekleridir. Muhammed Abbo’nun liderli�indeki “Demokratik Ak�m Partisi” koalisyona kat�lma �art� olarak �çi�leri, Adalet ve �dari Reform bakanl�klar�n� talep ederken, “Halk Hareketi” hükümet ba�kan�n�n seçimlerde lider olan parti taraf�ndan de�il cumhurba�kan� taraf�ndan seçilmesini talep etmi�tir. Koalisyona ortak olabilecek olan “Tunus’un Kalbi partisi” ile parti liderine kar�� bulunan yolsuzluk �üphesi sebebiyle ortakl�k sa�lanamazken, Abir Musa liderli�indeki “Özgür Anayasa partisi” siyasi geçmi�inde Bin Ali’nin partisine olan yak�nl��� sebebiyle koalisyona ortakl��� konu�ulmam��t�r.

10 Ocak 2020 tarihinde gerçekle�en oylama öncesinde Tunus’un Kalbi Partisi (38 vekil), Çok Ya�a Tunus Partisi (14 vekil), Demokrat kitle (41 vekil), Ulusal Reform Partisi (15 vekil), Özgür Anayasa Partisi (17 vekil) ve 9 ba��ms�z vekil El-Cemli hükümetine kat�lmayacaklar�n� aç�klam��t�. El-Cemli hükümeti Nahda Hareketi (52+2 vekil) ve Onur Koalisyonu Partisi (21 vekil) taraf�ndan desteklendi

Nahda’n�n ba�ar�s�zl���n�n bir di�er nedeni hükümeti kurmak için siyasi ve sosyal (��çi Sendikas�) çevrelerin çekincelerini belirtmelerine ra�men El-Cemli’yi hükümeti kurmakla görevlendirmesidir. El-Cemli’nin ba��ms�zl���ndan, Nahda hareketine olan ba�l�l���n�n olup olmad���ndan ve z�t kutuplar�, entegre bir siyasi proje etraf�nda toparlama gücünden ku�ku duyulmas� sebebiyle onun, Nahda taraf�ndan aday gösterilmesi siyasi taraflar�n büyük ço�unlu�u için kabul edilemez bir duruma dönü�mü�tür. Buna ek olarak El-Cemli, bakalorya sahibi olmamas� ilmi yeterlili�i aç�s�ndan da ele�tirilmektedir.

Ayr�ca El-Cemli’nin olu�turdu�u hükümet yap�s�, parlamento üyeleri taraf�ndan aç�k bir çal��ma program�na sahip olmamas�, baz� üyeleri hakk�nda var olan yolsuzluk �üpheleri gibi sebeplerle yayg�n ele�tirilerle kar�� kar��ya kalm��t�r. Bu konu da Ulusal Reform Blo�u Ba�kan� Hassouna Al-Nasfi: "Hükümet yap�s�ndaki çok say�da ki�i için yeterlilik ko�ulu yok ve atad�klar� ki�ilerde kendilerine verilen sorumluluklarda deneyim ve e�itim sahibi olmayan insanlar var. Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu, atanmas� gerçekle�en bir grup hakk�nda yolsuzluk �üphelerini kan�tlad�” ifadelerinde bulundu.

Siyasi aktivist Muhammed Hedye, Nahda Hareketi’nin El-Cemli gibi tan�nmayan birini görevlendirerek en ba��ndan beri hükümeti kurma konusunda edindi�i yolun zay�f oldu�unu ve hükümetin dü�ürülmesinin �a��rt�c� bir durum olmad���n�, Nahda’n�n hükümeti kurma konusunda ba�ar�l� ve aç�k bir vizyon in�a etmedi�ini ifade etti.

Kays Said’in görevlendirece�i ki�inin tüm partilerin ç�karlar�n� gözetmesi gibi bir durum ya�anamayaca��ndan partilerin tarafgir �artlar�ndan vazgeçmemeleri ve uzla�maya yakla�mamalar� halinde erken seçim Tunus için kaç�n�lmaz bir durumdur.

Ayr�ca bugün el-Cemli hükümetinin kurulamamas� ba�ar�s�zl���n�n ard�ndan Gannu�i’nin, Erdo�an ile görü�mesi muhalif partilerin tepkisine sebep olmakta ve Gannu�i’nin meclis ba�kanl���ndan dü�ürülmesi siyasi çevrelerce tart���lmaktad�r.